แม้ว่ากระบวนการ e-payment จะเฟื่องฟูมากในปัจจุบัน แต่หลายประเทศยังคงมีความต้องการใช้ธนบัตรในระดับสูง อาทิ อังกฤษ, มาเลเซีย, สิงคโปร์, เม็กซิโก และแคนาดา ธนาคารกลางของประเทศเหล่านี้ จึงมีการพัฒนารูปแบบและคุณลักษณะของธนบัตร เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการธนบัตรของประเทศ โดยหนึ่งในวิธีการคือ ธนบัตรพอลิเมอร์
แล้วธนบัตรพอลิเมอร์คืออะไร? ทำไมหลายประเทศจึงเลือกใช้แทนธนบัตรกระดาษ ดร.ไพโรจน์ บาลัน ฝ่ายกลยุทธ์และบริหารกิจการธนบัตร ธนาคารแห่งประเทศไทย ได้ให้คำตอบไว้แล้ว
ธนบัตรพอลิเมอร์คืออะไร
ธนบัตรพอลิเมอร์ ใช้วัสดุพลาสติกสังเคราะห์ประเภท Biaxially Oriented Polypropylene (BOPP) โดยในกระบวนการผลิตวัสดุพอลิเมอร์ประเภทนี้ จะใช้แรงดึงฟิล์มพลาสติกในสองทิศทาง ทำให้ได้วัสดุที่ทนทานและโปร่งแสง
Photo by Fabiola Iñiguez-Franco / Researchgate
4 คุณสมบัติเด่นของธนบัตรพอลิเมอร์
1. ความสะอาด
ธนบัตรพอลิเมอร์มีความทนทานต่อความชื้นและสิ่งสกปรกได้ดี จากกรณีศึกษาในประเทศต่าง ๆ พบว่า ธนบัตรพอลิเมอร์มีอายุการใช้งานประมาณ 2.5 เท่า เมื่อเปรียบเทียบกับธนบัตรกระดาษ โดยการออกใช้ธนบัตรพอลิเมอร์จะช่วยยกระดับคุณภาพธนบัตรที่ออกใช้หมุนเวียนให้ใหม่และสะอาดมากยิ่งขึ้น แม้ในประเทศที่มีสภาพภูมิอากาศร้อนชื้น อย่าง มาเลเซีย และสิงคโปร์ ก็เลือกใช้ธนบัตรพอลิเมอร์
2. ความทนทาน
เทคโนโลยีในการผลิตธนบัตรพอลิเมอร์ได้มีพัฒนาการไปอย่างมากในช่วง 10-20 ปี ที่ผ่านมา โดยในส่วนของวัสดุพอลิเมอร์ได้มีการปรับปรุงให้มีความทนทานและพิมพ์ได้ดีขึ้น นอกจากนี้ เครื่องจักร เทคโนโลยีในการพิมพ์ และการเคลือบผิวธนบัตรหลังการพิมพ์ก็ได้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกับหมึกพิมพ์และสารเคลือบสำหรับการผลิตธนบัตรพอลิเมอร์ก็มีการปรับปรุงจนเป็นที่ยอมรับไปทั่วโลก
ซึ่งตัวเลขที่บ่งบอกถึงความทนทานของธนบัตรพอลิเมอร์ได้ดีคือ ต้นทุนในการผลิตและจัดซื้อธนบัตรพอลิเมอร์ที่มีแนวโน้มลดลงอย่างชัดเจน โดยเฉพาะในช่วง 5 ปี ที่ผ่านมา
3. ความปลอดภัยจากการปลอมแปลง
ธนบัตรพอลิเมอร์สามารถออกแบบให้มีลักษณะต่อต้านการปลอมแปลงที่หลากหลาย และปลอมแปลงได้ยากกว่าธนบัตรกระดาษ โดยในระยะ 10-20 ที่ผ่านมา ได้มีการพัฒนาของเทคโนโลยีต่อต้านการปลอมแปลงไปเป็นอย่างมาก จากกรณีศึกษาในหลาย ๆ ประเทศ พบว่าการออกใช้ธนบัตรพอลิเมอร์มีผลทำให้สถิติการปลอมแปลงธนบัตรลดลงได้อย่างชัดเจน
4. ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม
จากผลการศึกษาของประเทศแคนาดาและประเทศอังกฤษ พบว่า คาร์บอนฟุตพรินต์ (Carbon Footprint) จากการผลิตธนบัตรทดแทน การขนส่งและกระจายธนบัตร การทำลายธนบัตรที่เสื่อมสภาพและหมดอายุการใช้งานของธนบัตรพอลิเมอร์นั้นน้อยกว่าธนบัตรกระดาษ เนื่องจากธนบัตรพอลิเมอร์นั้นมีอายุการใช้งานที่ยาวนานกว่าธนบัตรกระดาษเป็นอย่างมากนั่นเอง
ประเทศไหนบ้างที่ใช้ธนบัตรพอลิเมอร์
สำหรับความเป็นมาของธนบัตรพอลิเมอร์เริ่มต้นใน ค.ศ.1988 ที่ประเทศออสเตรเลีย ซึ่งเป็นประเทศแรกที่มีการผลิตและออกใช้ธนบัตรพอลิเมอร์อย่างต่อเนื่อง โดยจุดประสงค์ในการเริ่มต้นใช้ธนบัตรพอลิเมอร์ของประเทศออสเตรเลียคือ ต้องการต่อต้านการปลอมแปลงธนบัตร เนื่องจากธนบัตรพอลิเมอร์สามารถต่อต้านการปลอมแปลงได้หลากหลายมากกว่าธนบัตรกระดาษ
นับจากนั้นเป็นต้นมา ธนบัตรพอลิเมอร์ได้รับความนิยมมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในช่วงทศวรรษ ค.ศ.1990-1999 หลายประเทศได้ออกใช้ธนบัตรพอลิเมอร์ ซึ่งส่วนใหญ่ออกใช้เป็นธนบัตรที่ระลึก หรือออกใช้เฉพาะในบางชนิดราคา อาทิ มาเลเซีย, โรมาเนีย, บรูไน
ต่อมาในช่วงทศวรรษ ค.ศ.2000-2009 หลายประเทศได้ออกใช้ธนบัตรพอลิเมอร์เป็นธนบัตรหมุนเวียน เช่น มาเลเซีย, ฮ่องกง, สิงคโปร์, อิสราเอล และเม็กซิโก ในปัจจุบัน ธนบัตรพอลิเมอร์เป็นที่นิยมใช้อย่างแพร่หลายในประเทศอังกฤษ สก็อตแลนด์, มาเลเซีย, สิงคโปร์, เม็กซิโก, แคนาดา, ชิลี และซาอุดิอาระเบีย
ขอบคุณข้อมูลและภาพธนบัตรจาก ธนาคารแห่งประเทศไทย
Cover Photo by KStudio / Freepik
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส