หลังจากที่มีการประกาศลิสต์หนังในจักรวาลมาร์เวล เฟส 4 ทั้งหมด 10 เรื่องกันไปแล้ว ในปี 2021 นี้แฟน ๆ จะได้ชมถึง 4 เรื่องด้วยกัน แต่มีสองเรื่องที่ดูจะยังไม่ทันได้ออกสตาร์ตก็มีสิทธิตกม้าตายตั้งแต่แรกคือ ‘Shang-Chi’ และ ‘The Eternals’ เพราะทางช่องที่ฉายภาพยนตร์ของประเทศจีนกลับไม่ได้พูดถึงหนังสองเรื่องนี้ในลิสต์ด้วย
ต้องยอมรับว่าตลาดประเทศจีนไม่ได้เปิดเสรีขนาดนั้น ภาพยนตร์จากต่างประเทศเกือบทั้งหมดต้องได้รับการอนุมัติจากรัฐบาลและกองเซนเซอร์ก่อนถึงจะนำเข้ามาฉายในโรงภาพยนตร์ได้ อย่างไรก็ตามยังมีทางเลือกอื่นสำหรับหนังบางประเภทที่สามารถเข้ามาฉายในจีนได้โดยการจ่ายค่าธรรมเนียม อาทิ หนังจากฮอลลีวูดสตูดิโอ
ถึงแม้จะยังไม่มีการยืนยันว่า ‘Shang-Chi’ และ ‘The Eternals’ จะถูกแบนจากตลาดจีน ด้วยความที่ภาพยนตร์ทั้งสองเรื่องมีความเกี่ยวข้องกับประเทศจีนโดยตรง ตั้งแต่ ‘Shang-Chi’ พูดถึงซูเปอร์ฮีโรชาวเอเชียคนแรกของมาร์เวล รับบทโดยซือมู่ หลิว (Simu Liu) ร่วมกับเหลียง เฉาเหว่ย (Tony Chiu-wai Leung) และมิเชล โหย่ว (Michelle Yeoh) ในขณะที่ ‘The Eternals’ กำกับโดยผู้หญิงชาวจีนอย่างโคลอี เจา (Chloe Zhao)
ภาพยนตร์ทั้งสองเรื่องคาดหวังว่าจะถูกใจผู้ชมชาวจีน กลับสร้างความกังวลให้กับตลาดภาพยนตร์ที่ใหญ่ที่สุดไปเสียได้ แม้แต่หนังอย่าง ‘The Eternals’ ที่ใช้ผู้กำกับชาวจีนแท้ ๆ แต่สิ่งที่เกิดขึ้นคือชื่อและความสำเร็จของเธอกลับถูกลบออกไปจากเว็บไซต์จีนส่วนใหญ่ รวมถึงสื่อหลักของจีนที่เคยเฉลิมฉลองความสำเร็จของโคลอี เจาในฐานะที่เธอได้รับรางวัลลูกโลกทองคำเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา แต่พอถึงคราวที่เธอได้รับรางวัลออสการ์ถึง 3 รางวัลด้วยกันจากหนังเรื่อง ‘Nomadland’ กลับถูกทางการสั่งให้ปิดข่าว แม้แต่ตัวหนังที่มีกำหนดฉายในวันที่ 23 เมษายนที่ผ่านมาก็ถูกดึงออกจากโปรแกรมฉายและยังไม่มีกำหนดฉายใหม่จนถึงตอนนี้
ปัญหาของโคลอี เจาแสดงให้เห็นถึงผลลัพธ์ที่ตามมาในโลกของความเป็นจริง อย่างน้อยที่สุดมันก็ย้ำเตือนถึงแรงกดดันจากสื่อออนไลน์ล้วนไปในทิศทางเดียวกันกับรัฐบาล ที่ต้องการตอกย้ำถึงความรู้สึกชาตินิยม และอาจส่งผลถึง ‘Shang-Chi’ ที่กำลังถูกร้องเรียนในประเด็นเรื่องเดียวกันนี้มาระยะหนึ่งแล้ว
เงาของ Fu Manshu
มีหลายประเด็นที่ทำให้เกิดข้อถกเถียงตามมา เช่น ตัวละครฟู แมนจู (Fu Manchu) วายร้ายชื่อดังจากนิยายตะวันตกที่มาร์เวลหยิบยืมมาใช้แทนพ่อของแชง ชิ ซึ่งเป็นตัวละครหนึ่งที่มักใช้ดูแคลนคนเอเชียตลอดหลายปีที่ผ่านมา ‘Shang-Chi’ ได้พยายามดัดแปลงบทภาพยนตร์และให้ห่างไกลจากความหมายเชิงเหยียดหยาม และเปลี่ยนชื่อตัวละครนี้ใหม่เป็นเหวินหวู่ (Wenwu) หรือเดอะแมนดาริน รับบทโดยเหลียง เฉาเหว่ยนั่นเอง
อย่างไรก็ตามสื่อออนไลน์จีนหลายสำนักกลับไม่สนใจว่าภาพยนตร์ ‘Shang-Chi’ ได้ปรับภาพลักษณ์ของตัวละครฟู แมนจูไปแล้วหรือไม่ “แม้ตัวละครเดอะแมนดารินจะไม่ใช่ตัวเดียวกับฟู แมนจูก็ตาม แต่ก็ยังหนีไม่พ้นเงาของฟู แมนจูอยู่ดี” ข้อความบางส่วนจากหนังสือพิมพ์ China Youth Daily จากสันนิบาตเยาวชนคอมมิวนิสต์จีนที่ออกมาเตือนไว้ตั้งแต่ปี 2019 “ตั้งแต่การเปิดตัวตัวละครนี้ขึ้นมาก็ได้สร้างความขัดแย้งอย่างมากในประเทศจีน เพราะมาร์เวลต้องการใช้ ‘Shang-Chi’ สร้างรายได้จากผู้ชมทั่วโลก แต่ในความเป็นจริงกลับต้องเผชิญความท้าทายครั้งที่ใหญ่ ที่ต้องมาดูกันว่าหนังเรื่องนี้จะจบลงด้วยคราบน้ำตาหรือเสียงหัวเราะกันแน่”
ประชากรหลายคนสะท้อนความรู้สึกตัวเองผ่าน Weibo ว่า “ถึงแม้เปลี่ยนชื่อก็ไม่ได้แปลว่าจะไม่ใช่ฟู แมนจูอีกต่อไป เพราะเดอะแมนดารินก็ทำให้ภาพลักษณ์ของคนจีนเสียหายอยู่ดี” ในขณะที่อีกคนบอกว่า “ฉันหวังว่าวงการภาพยนตร์จีนและหน่วยงานเซนเซอร์ จะไม่ถูกซื้อเพราะสิ่งนี้ ภาพยนตร์ประเภทนี้ไม่คู่ควรที่จะมาฉายในจีนเพื่อหาเงินจากเรา ในขณะที่เรียกพวกเราว่าคนโง่”
ในขณะที่ชาวอเมริกันรู้สึกตื่นเต้นที่สุดที่ภาพยนตร์เรื่องนี้เป็นตัวแทนของคนเอเชีย แต่ความเห็นออนไลน์ทางฝั่งคนจีนหลายคนกลับตำหนิหลิวและอควาฟิน่า (Awkwafina) ที่รูปร่างหน้าตาไม่ตรงตามความงามในอุดมคติของชาวจีน เช่น คางสั้นไป, จมูกสูงไป, ผิวซีดเกินไป หนึ่งในข้อโต้แย้งรุนแรงที่สุดคือกล่าวหามาร์เวลว่า “เลือกปฏิบัติต่อรูปลักษณ์ของคนจีน พวกเขาชอบคัดนักแสดงเอเชียที่มีตาตี่! มีนักแสดงจีนและเอเชียอีกหลายคนที่มีดวงตากลมโตหรือลักษณะภายนอกที่หลากหลายกว่านี้”
นอกจากนี้ยังมีความเป็นไปได้ที่เหลียงอาจถูกขึ้นบัญชีในข้อหาทางการเมือง เช่นเดียวกับหนังอาชญากรรมระทึกขวัญสองเรื่องคือ ‘The Hunting’ และ ‘ Where the Wind Blows’ ที่เขาแสดงและยังไม่สามารถออกฉายได้ในเวลานี้เช่นกัน
‘แนวคิดแบบเหมารวม’
หากพูดในมุมที่กว้างขึ้น แม้แต่ตัวโปสเตอร์และตัวอย่างภาพยนตร์ในฉบับจีนก็ได้รับการวิพากษ์วิจารณ์อย่างมาก ทั้งในจีน ไต้หวันและฮ่องกงเห็นตรงกันว่าเป็นการนำเสนอมุมมอง ‘แนวคิดแบบเหมารวม’ กับคนจีนและวัฒนธรรมจีน ที่มีแต่กังฟู โคมไฟ เจดีย์และสีแดง
“สิ่งที่ตัวละครเหล่านี้สร้างขึ้นมีจุดประสงค์เดียวเพื่อแบ่งเค้กก้อนโตที่เป็นรายได้จากการฉายในจีนเท่านั้น ไม่มีจิตวิญญาณใด ๆ อยู่ในตัวพวกเขาเลย! การผสมผสานความเป็นเอเชียในภาพยนตร์ล้วนเป็นเรื่องที่ไม่ฉลาดเอาเสียเลย” คำกล่าวจากนักเขียนคนหนึ่ง ทั้งนี้ช่องยูทูปมาร์เวลของฮ่องกงและไต้หวันต่างแสดงความไม่พอใจเหมือนกันว่า “นี่เป็นความรู้สึกเดียวกับ ‘มู่หลาน’ ฉบับคนแสดง”
หลิวนักแสดงนำจาก ‘Shang-Chi’ ออกมาตอบโต้ความคิดเห็นในแง่ลบที่เกิดขึ้นด้วยวิดีโอที่โพสต์ไปยัง Weibo เมื่อปลายเดือนที่แล้วเป็นภาษาจีนกลาง เขากล่าวขอบคุณแฟน ๆ ที่ให้การสนับสนุนและปิดท้ายว่า “สำหรับคนอื่น ๆ ที่หวังว่าเราจะล้มเหลว ผมไม่มีอะไรจะพูดกับคุณ เพียงแค่รอและดู”
ข้อมูลอ้างอิง : variety
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส