EVALI (เอ-วา-ลี) โรคปอดอักเสบรุนแรงจากบุหรี่ไฟฟ้าที่เกิดจากเนื้อเยื่อปอดเกิดการอักเสบที่เพิ่งถูกค้นพบในปี 2019 ซึ่งเป็นโรคที่มีสาเหตุมาจากการสูบบุหรี่ไฟฟ้า ส่งผลให้ผู้ป่วยเกิดอาการผิดปกติในระบบทางเดินหายใจและระบบทางเดินอาหาร ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักมีอาการรุนแรงและเสี่ยงต่อการเสียชีวิต
บุหรี่ไฟฟ้าเป็นอุปกรณ์ในการสูบบุหรี่รูปแบบหนึ่งที่กำลังได้รับความนิยมในปัจจุบัน โดยคนส่วนใหญ่จะเรียกสั้น ๆ ว่า ‘พอด’ ซึ่งก็มาจาก PODSYSTEM ที่เป็นระบบการทำงานของบุหรี่ไฟฟ้า ปัจจัยที่คนหันมาสูบบุหรี่ไฟฟ้ามากขึ้นก็เพราะว่าสามารถสูบได้ง่ายกว่าบุหรี่มวน ไม่ต้องจุดไฟ ใช้แบตเตอรี่แทน สามารถเลือกกลิ่นที่ชอบได้ และเชื่อกันว่าไม่ส่งผลต่อสุขภาพ ซึ่งไม่เป็นความจริง
Hack for Health จะมาเล่าสาเหตุ อาการ การรักษา และวิธีดูแลตัวเองจาก EVALI กัน
สาเหตุและอาการของ EVALI
การสูบบุหรี่ไฟฟ้าไม่ทำให้เกิดการเผาใหม่คุณจึงไม่ได้รับทาร์ (Tar) สารก่อมะเร็งที่เกิดจากการเผาไหม้ แต่นั่นไม่ไม่ได้หมายความว่าบุหรี่ไฟฟ้านั้นปลอดภัย เพราะในไอน้ำที่คุณสูบเข้าไปอัดแน่นไปด้วยนิโคติน สารหนู โลหะหนัก และสารเคมีอีกหลายชนิดที่ส่งผลเสียต่อปอดและสุขภาพ
แต่ที่ผู้เชี่ยวชาญเชื่อกันว่าเป็นสาเหตุของ EVALI มาจากสารที่ชื่อ วิตามินอีอะซิเตท (Vitamin E acetate) ซึ่งพบในปอดของคนที่ป่วยเป็นโรคนี้ แต่ไม่พบในคนทั่วไป โดยคนที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าติดต่อกันตั้งแต่ 3 เดือนขึ้นไปมีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคนี้ได้
แม้จะเป็นโรคปอดอักเสบ แต่ผลกระทบจากการสูบบุหรี่ไฟฟ้ากลับส่งผลได้หลายระบบ ทำให้เกิดอาการที่หลากหลายตามไปด้วย เช่น
- ไอ มีเสมหะ หายใจหอบเหนื่อย หายใจลำบาก แน่นหรือเจ็บหน้าอก
- ปวดท้อง ท้องเสีย คลื่นไส้อาเจียน และเบื่ออาหาร
- เป็นไข้ หนาวสั่น และน้ำหนักลด
หากปอดของคุณเริ่มอักเสบ อาการจะปรากฏขึ้นภายในไม่กี่วันไปจนถึงหลายสัปดาห์ และถ้าคุณสูบบุหรี่หรือบุหรี่ไฟฟ้า แล้วพบสัญญาณที่เราได้บอกไป แนะนำว่าให้ไปตรวจกับแพทย์ เพราะผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่เป็น EVALI จะพบอาการที่เป็นอันตรายและเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจึงจำเป็นต้องรักษาตัวที่โรงพยาบาลและอาจถึงขั้นต้องใช้เครื่องช่วยหายใจเลยทีเดียว
การรักษาและวิธีดูแลตัวเองจาก EVALI
หากคุณไปพบแพทย์และได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น EVALI แพทย์อาจให้คุณพักรักษาตัวที่โรงพยาบาลเพื่อดูอาการ เพราะอาการปอดอักเสบรุนแรงอาจนำไปสู่การเสียชีวิตได้ โดยการรักษาอาจมีตั้งแต่การใช้ยาฆ่าเชื้อ ยาสเตียรอยด์ การใช้เครื่องช่วยหายใจขึ้นอยู่กับอาการและความรุนแรง ซึ่งแน่นอนว่าคุณจำเป็นต้องหยุดสูบบุหรี่ไฟฟ้า บุหรี่มวน และการสูบในรูปแบบอื่นด้วย
วัยรุ่นและคนอายุน้อยเสี่ยง EVALI ได้มากกว่า
วัยรุ่นและคนอายุน้อยเป็นช่วงวัยที่สุขภาพดีและมีปอดที่แข็งแรงมากกว่าคนอายุเยอะ แต่ข้อมูลจาก CDC (ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อสหรัฐฯ) พบว่า 78 เปอร์เซ็นต์ของคนที่เป็น EVALI อายุต่ำกว่า 35 ปี และมีค่าเฉลี่ยอายุของผู้ป่วยอยู่ที่อายุ 24 ปีเท่านั้น และ 16 เปอร์เซ็นต์ของผู้ป่วยที่ต้องรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี
ซึ่งก็เป็นเรื่องที่น่ากังวลสำหรับสังคมไทยไม่น้อย เพราะคนสามารถเข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้าได้ง่ายและยังมีความเข้าใจผิดว่าบุหรี่ไฟฟ้าไม่ส่งผลเสียต่อสุขภาพหรือส่งผลเสียน้อยกว่าบุหรี่มวน ยังไม่รวมถึงการสูบบุหรี่ไฟฟ้าในที่สาธารณะด้วยความเข้าใจว่าไม่ส่งกลิ่นเหม็นเหมือนควันบุหรี่ปกติ โดยไม่ว่าบุหรี่ไฟฟ้าจะหอมแค่ไหน แต่นั่นไม่ได้ทำให้สารเคมีในบุหรี่ไฟฟ้าลดลง ไม่ต่างกับควันพิษที่มาในรูปแบบของน้ำหอม
การบอกต่อถึงข้อมูลผลกระทบและภัยสุขภาพจากบุหรี่ไฟฟ้าให้กับคนใกล้ตัวจึงเรื่องสำคัญ เพราะไม่ใช่แค่ EVALI เท่านั้นที่เกิดจากการสูบบุหรี่ไฟฟ้า การศึกษาชิ้นใหม่ ๆ พบผลกระทบสุขภาพอื่นที่เกิดการสูบบุหรี่ชนิดนี้ อย่างโรคหัวใจและโรคหลอดเลือดสมอง
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส