คุณเคยพบเห็นผู้ที่มีพฤติกรรมที่มีความมั่นใจ ในความคิดของตัวเองมากจนเกินไปหรือไม่ แน่นอนว่าการมั่นใจในตัวเองเป็นสิ่งที่ดี แต่ถ้ามากเกินไปจนเบียดบังชีวิตของผู้อื่นละจะเป็นยังไง ? วันนี้เราจะชวนคุณมาทำความรู้จักกับ “ปมพระเจ้า” (God Complex) พฤติกรรมของผู้ที่มีปมนี้อยู่ในใจ จะประเมินตนเอง ประเมินความสามารถ และประเมินสิทธิ์ของตนสูงเกินไป โดยนักสังคมสงเคราะห์ทางคลินิก De-Andrea Blaylock-Johnson, LCSW กล่าวว่า “ความรู้สึกมั่นใจตัวเองสูงเกินจริงเป็นตัวบ่งชี้ที่ใหญ่ที่สุด” ของผู้ที่มีปมนี้ 

เก่งมาก กล้ามาก กว่าใคร คือฉันนี่แหละ! 

De-Andrea Blaylock-Johnson ตั้งข้อสังเกตว่าผู้ที่มีปมพระเจ้า นอกจากจะมีความมั่นใจใจตัวเองแบบสูงปรี๊ดยิ่งกว่าตึกใบหยกแล้ว ยังพบความคิดในลักษณะอื่น ๆ อีกมากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งความรู้สึกที่ดีกว่าคนอื่น “พวกเขารู้สึกว่าตัวเองฉลาดที่สุดในห้อง พวกเขารู้ดีที่สุด” เธอกล่าว

ท้ายที่สุดแล้ว ผู้ที่มีปมนี้มักจะมีความเย่อหยิ่งจนสุดโต่ง โดยเชื่อว่าพวกเขาสามารถทำอะไรก็ได้ที่พวกเขาต้องการโดยไม่ต้องคำนึงถึงผู้อื่นเลยแม้แต่น้อย เหตุผลที่ปมนี้ถูกเรียกว่า “God Complex” เพราะผู้ที่มีลักษณะทางจิตวิทยานี้ จะมีความรู้สึกว่าตัวเองดีที่สุด เก่งที่สุด มีคุณค่ามากกว่าคนอื่น เหนือใคร ๆ เปรียบดุจเทพนั่นเอง และพวกเขาไม่ได้คำนึงถึงว่าการกระทำของพวกเขาจะส่งผลกระทบต่อผู้อื่นอย่างไร 

ปม “God Complex” มีอาการหลงตัวเองด้วยหรือไม่ ?

ผู้ที่มีปมพระเจ้ากับผู้ที่มีอาการหลงตัวเอง จะมีลักษณะที่คล้ายกันมาก แต่ว่าจะไม่เหมือนกันทั้งหมด “ ปมพระเจ้าไม่ใช่อาการที่สามารถวินิจฉัยได้ แต่โรคบุคลิกภาพหลงตัวเอง (NPD) คือ คนที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น NPD ซึ่งมีการแสดงสัญญาณบางอย่างของปม God Complex ออกมา แต่คนที่มีปม God Complex ไม่จำเป็นต้องมีการวินิจฉัยว่าเป็น NPD

ปมพระเจ้าเกิดจากอะไร

ปมพระเจ้า เป็นความผิดปกติทางจิตที่พบไม่บ่อย โดยมีลักษณะสำคัญตัวเองเกินจริง ต้องการคำชื่นชมอย่างลึกซึ้ง และขาดความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอย่างน่าตกใจ และอาจรุนแรงถึงขั้นที่มองคนรอบข้าง ไม่เป็นมนุษย์ด้วยซ้ำ มีความหมกมุ่นหมกมุ่นอยู่กับสถานะและอำนาจ ซึ่งความมั่นใจแบบสุดโต่งนี้ มาจากการที่มีความนับถือต่อตนเองต่ำมาก รากเหง้าของปมนี้มีที่มาเช่นเดียวกับความผิดปกติทางจิตหลายอย่าง ซึ่งยังไม่ทราบแน่ชัดว่าเกิดจากสาเหตุใด 

แต่มีการวิเคราะห์กันว่าเบื้องต้นมีสาเหตุมาจากการถูกตามใจมากเกินไปตั้งแต่เด็ก พ่อแม่โอ๋แบบไม่ดูความจริง เช่นตอนเด็กวิ่งเล่นหกล้มแล้วพ่อแม่ดันไปตีพื้น โทษว่าเป็นความผิดของพื้น ไม่ได้เป็นความผิดของเด็ก หรืออยู่ในสังคมที่มีการแบ่งชั้นวรรณะ แบ่งชั้นตำแหน่ง ได้รับคำชมอย่างเดียวไม่เคยได้ยินคำวิจารณ์ที่แท้จริงเลย หรือเกิดมาจากความบกพร่องทางพันธุกรรม และมักพบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง 

สัญญาณทั่วไปที่คุณควรระวัง 

ด้วยความที่ปมนี้มีความซับซ้อนค่อนข้างมาก ดังนั้นเราจึงนำสัญญาณทั่วไปของคนที่มีปมนี้อยู่ในใจมาให้คุณได้ศึกษา และระมัดระวังตัวในการคบคนประเภทนี้ให้มากขึ้นกัน หรือในกรณีที่คุณรู้สึกว่าตนเองเริ่มมีปัญหา ลองมาเช็กกันดูซิว่าคุณมีอาการหรือมีความรู้สึกเหล่านี้หรือไม่

1. ฉันสำคัญที่สุด เหนือกว่าคนอื่น

สัญญาณที่ใหญ่ที่สุดของผู้ที่มีปมพระเจ้าคือ “คิดว่าตัวเองสำคัญกว่าที่เป็นจริงมาก” และรู้สึกว่าตัวเองเหนือกว่าผู้อื่น สำคัญกว่าคนอื่น

2. หมกมุ่นอยู่กับตัวเอง ไม่เปิดรับความคิดเห็นหรือเรื่องราวของผู้อื่น 

เนื่องจากผู้ที่มีปมพระเจ้ามักจะหมกมุ่นอยู่กับตัวเอง จึงเป็นเรื่องยากที่จะรับรู้หรือยอมรับประสบการณ์ของบุคคลอื่น ปฏิเสธความเป็นจริงของคนอื่น ซึ่งถ้าได้คุยหรือได้สัมผัสกับทัศนคติของผู้ที่มีปมนี้แล้ว อาจจะทำให้หลาย ๆ คนถึงกับหัวร้อนเลยทีเดียว  

3. ขาดความเห็นอกเห็นใจ

เป็นหนึ่งในคุณสมบัติหลักเช่นกัน เพราะพวกเขาไม่สามารถมองเห็นความเป็นมนุษย์ในตัวผู้อื่นได้

4. แยกตัวจากสังคม 

อาจมีสาเหตุหลายประการที่ทำให้บางคนแยกตัวออกมาจากสังคม ผู้ที่มีปมพระเจ้าจงใจแยกตัวเองจากสังคม เพราะพวกเขาคิดว่าตัวเองดีกว่าคนอื่น ๆ และไม่ต้องการใครอื่น ซึ่งแตกต่างจากการแยกตัวทางสังคมเนื่องจากภาวะซึมเศร้า หรือความวิตกกังวล 

5. พังในความสัมพันธ์ระยะยาว 

มีทั้งความสัมพันธ์มิตรภาพฉันเพื่อน กับความสัมพันธ์กับคนรัก ผู้ที่มีปมนี้มักจะมีความสัมพันธ์กับใครไม่ค่อยนาน เพราะถ้าตัวเองไม่แยกตัวออกมา ก็คนอื่นทนไม่ไหวจนต้องแยกตัวออกไปเอง

6.  ขาดความรับผิดชอบ

ผู้ที่มีปมนี้จะไม่รู้สึกว่าสิ่งที่ทำนั้นผิด ถึงแม้ว่าเรื่องนั้นจะเป็นเรื่องที่ไม่สมควรทำ หรือเป็นเรื่องที่ผิดจริง ๆ ก็ตาม รู้สึกว่าตัวเองจะทำอะไรก็ได้ไม่ต้องรับผิดชอบผลที่ตามมา

ถ้าคุณ มีคนที่มีแนวโน้มที่มีปมพระเจ้าอยู่ในชีวิตของคุณ และตอนนี้คุณเกิดความไม่สบายใจอย่างรุนแรงจากบุคคลนี้ แนะนำให้ทำตามสัญชาตญาณและซื่อสัตย์ต่อตัวเอง ท้ายที่สุดแล้ว ถ้าคุณเปลี่ยนเขาไม่ได้ เขาก็ไม่คิดที่จะเปลี่ยนตัวเองเพื่อคุณเช่นกัน การเดินจากจะเป็นเรื่องที่ดีที่สุด แต่คงจะเป็นเรื่องที่ใหญ่ขึ้น เป็นความสัมพันธ์ที่ซับซ้อนขึ้น หนียากขึ้น ถ้าผู้ที่มีปมพระเจ้านี้อยู่ในอำนาจระดับสูง และส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตของคุณ และผู้คนอื่น ๆ อีกเป็นจำนวนมาก 

อ่านบทความเพิ่มเติมได้ที่ OOCA (อูก้า) ปรึกษาปัญหาใจ

พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส