ทุกคนน่าจะต้องเคยดูคลิปวิดีโอแปลก ๆ บนโลกออนไลน์ อย่างคลิปทำลายของ หั่นสบู่ เทช็อกโกแลตราดบนหน้าเค้ก คลิปฉีดน้ำแรงสูงทำความสะอาดพื้น คลิปลูกตุ้มแกว่งผ่านช่องที่มีขนาดพอดีเป๊ะ หรือคลิปแปลกแบบอื่นอีกมากมายที่ไม่มีเนื้อหาอะไร แต่มันกลับดูเพลินสุด ๆ แถมบางคลิปก็ดูออกแนวจะสกปรก เลอะเทอะ หรือสร้างความรู้สึกขยะแขยง แต่ทำไมเรากลับหยุดดูไม่ได้?
คลิปเหล่านี้ถูกเรียกว่า Oddly Satisfying หนึ่งในแขนงของคลิปบนโลกออนไลน์ยุคปัจจุบันที่ได้รับความนิยมอย่างมาก แต่ละคลิปมียอดวิวหลายล้าน อย่าง #OddlySatisfying ใน TikTok อยู่ที่ 1.5 ล้านล้านวิว (ณ วันที่ 8 มกราคม 2024) ถ้าคุณเผลอดูคลิปแนวนี้บ่อย ๆ แม้ว่าตัวคุณเองไม่ได้รู้สึกชอบมันก็ตาม ไม่ต้องแปลกใจไป เพราะเรื่องนี้มีคำอธิบายทางจิตวิทยาที่น่าสนใจ และอาจเกี่ยวกับบุคลิก กับภาวะอารมณ์ของเราด้วย
ASMR ในรูปแบบภาพ และเสียง
หลายคนน่าจะรู้จัก ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) หรือการตอบสนองแบบอัตโนมัติของระบบประสาทเมื่อได้รับปัจจัยภายนอกอย่างภาพ เสียง หรือสัมผัส ซึ่ง ASMR ไม่ได้หมายถึงแค่เสียงฝนตก เสียงแอร์ เสียงคนกระซิบ หรือคลิปเคี้ยวอาหารดังจ๊อบแจ๊บเท่านั้น แต่คลิปแปลก ๆ ที่เราดูเพลินก็เป็นคอนเซ็ปต์เดียวกับ ASMR เหมือนกัน
อย่างในเรื่องของเสียง คลื่นเสียงที่จัดเป็น ASMR เป็นคลื่นเสียงที่มีอยู่ในย่านเฉพาะ และจะต้องมีความดังในระดับที่เหมาะสม ซึ่งเวลาที่สมองเรารับสัญญาณเสียงในย่านนี้จะทำให้สมองเกิดความผ่อนคลาย เราอาจเห็นคลิปที่มีเสียงการขูดสบู่ การหั่นก้อนโอเอซิส หรือเสียงของหัวปากกาเมจิกขูดบนกระดาษวาดภาพ
เสิร์ฟความสำเร็จ และสมบูรณ์แบบให้สมองในไม่กี่วินาที
เคยมีทฤษฎีที่ว่ามนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่หมกมุ่นในความสมมาตร สมบูรณ์แบบ และความสำเร็จ ซึ่งคลิปแปลก ๆ ที่เราเห็นจำนวนไม่น้อย ทำให้สมองเราได้รับภาพที่มีความสมบูรณ์แบบอยู่ อย่างการฉาบปูนที่ขรุขระให้เรียบเนียน เครื่องจักรที่บีบอัดกระป๋องน้ำอัดลมจนบี้แบน การหั่นผักที่มีขนาดเท่ากัน หรือภาพแอนิเมชัน 3 มิติของรูปทรงเรขาคณิตที่เคลื่อนผ่านกันในช่องที่พอดีเป๊ะ วนไปเรื่อย ๆ
โดยสิ่งที่ดูสมบูรณ์แบบเหล่านี้กระตุ้นให้สมองหลั่งสารแห่งความสุข และรู้สึกพอใจเหมือนกับการได้รับความสำเร็จอะไรบางอย่าง ซึ่งการได้รับภาพเหล่านี้ก็จัดว่าเป็น ASMR ด้วย
เซลล์สมองกระจกเงา กับการบรรเทาความเครียด
ในสมองของมนุษย์มีสิ่งที่เรียกว่า ‘เซลล์สมองกระจกเงา’ (Mirror Neuron) ที่ทำให้เราทำตามมนุษย์คนอื่นแบบไม่รู้ตัวที่ใช้ในการอธิบายการหาวต่อ ๆ กันของมนุษย์ โดยนักจิตวิทยาส่วนหนึ่งเชื่อว่าเวลาที่เราดูคลิปแปลก ๆ ที่แสนเพลินพวกนี้ สมองเราจะจำลอง ‘สัมผัส’ ของการทำสิ่งนั้นด้วยเหมือนกัน เสมือนว่ากำลังทำสิ่งนั้นอยู่เลยช่วยให้เรารู้สึกผ่อนคลายไปกับมันได้มากขึ้น โดยการสัมผัสก็เป็นส่วนหนึ่งที่ใช้อธิบายเรื่อง ASMR เช่นเดียวกัน
สร้างสมาธิ และการพักผ่อนให้กับสมอง
รูปแบบวิดีโอออนไลน์ใหม่เป็นอะไรที่สั้น และกระชับ ซึ่งส่วนหนึ่งมีแนวโน้มทำให้คนที่ดูใจร้อนมากขึ้น แต่ถึงอย่างนั้นคลิปแปลกที่เรากำลังพูดถึงอยู่อาจทำให้สมอง และจิตใจของเราได้ผ่อนคลายมากขึ้น และช่วยให้เราสามารถจดจ่อกับสิ่งที่อยู่ตรงหน้า ได้สัมผัสรายละเอียดของภาพ การเคลื่อนไหว และเสียงในคลิปได้อย่างมีสมาธิมากขึ้น
นอกจากนี้ คลิปบางประเภทอาจช่วยปลดปล่อยความขุ่นเคืองภายในจิตใจของเรา อย่างคลิปทำลายของ คลิปเจาะลูกโป่ง ซึ่งอาจสร้างความสะใจ และทำให้เราได้ระบายอารมณ์ด้านลบบางอย่างออกมา ช่วยให้รู้สึกพอใจ และเบาใจขึ้น
คนที่มีบุคลิกบางอย่างอาจถูกดึงดูดด้วยคลิปเหล่านี้มากกว่าคนทั่วไป
ในทางจิตวิทยามีสิ่งที่เรียกว่า Big 5 Personality ซึ่งเอาไว้อธิบายภาพรวมของบุคลิกของมนุษย์ ได้แก่ ความไม่มั่นคงทางอารมณ์ การเปิดรับประสบการณ์ใหม่ ๆ เอ็กซ์โทรเวิร์ต ความเป็นมิตร และการมีจิตสำนึก
ในปี 2017 มีการศึกษาที่พบความสัมพันธ์ของบุคลิกทั้ง 5 ชนิด กับคลิป Oddly Satisfying เขาพบว่าคนที่มีลักษณะของความไม่มั่นคงทางอารมณ์ และการเปิดรับประสบการณ์ใหม่ ๆ สูงกว่าบุคลิกแบบอื่นดูเหมือนจะดึงดูด และชื่นชอบคลิป Oddly Satisfying มากกว่าบุคลิกแบบอื่น
ทั้งหมดมานี้จะเห็นได้ว่าเบื้องหลังความเพลินในการดูคลิปแนว Oddly Satisfying มีคำอธิบายต่าง ๆ มากมาย และอาจเป็นประโยชน์ต่อสมอง บางคนดูแล้วรู้สึกนอนหลับได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตาม การดูคลิปบนโซเชียลมีเดียอาจทำให้คุณใช้เวลาไปกับมันมากไปโดยไม่รู้ตัว ดังนั้น อย่าลืมแบ่งเวลาไปทำงานทำการ และดูแลตัวเองให้ในด้านอื่น ๆ ด้วย
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส