ผลกระทบด้านสุขภาพของอาหารแปรรูปเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นกับคนทั่วทั้งโลก และเราสามารถพบเห็นได้ในทุกวัน อย่างโรคอ้วน โรคเบาหวาน โรคหัวใจ โรคไต โรคหลอดเลือดสมอง และโรคอื่น ๆ อีกมากมาย 

แม้ว่าโรคเหล่านี้อาจไม่ได้เกิดจากอาหารเพียงอย่างเดียว แต่ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าอาหารมีส่วนสำคัญกับสุขภาพของคนเรา โดยเฉพาะในระยะยาว การศึกษาขนาดใหญ่ในคนหลายแสนคนพบว่าอาหารแปรรูปทำให้มนุษย์อายุสั้นลง

อาหารแปรรูปหรือ Processed Food คือ อาหารที่ไม่ได้อยู่ในรูปดั้งเดิมของมัน อย่างข้าวสาลีก็ถูกแปลงมาเป็นแป้ง ปลาซาดีนกลายเป็นปลากระป๋อง โดยอาหารแปรรูปขั้นสูง (Ultraprocessed food) คือ อาหารที่ผ่านการแปรรูปจนไม่เหลือรูปร่างเดิมของมันแล้ว อย่างไส้กรอก โดนัท ข้าวเกรียบ ไอศกรีม มันฝรั่งแผ่น และขนมขบเคี้ยวต่าง ๆ นั่นแหละ

อาหารแปรรูปขั้นสูงส่งผลอย่างไรต่อสุขภาพ?

อาหารแปรรูปเป็นอะไรที่อร่อย สะดวก เข้าถึงง่าย และเก็บได้นาน แต่ก็แลกมาด้วยสารอาหารบางอย่างที่หายไป และวัตถุเจือปนอาหารสารพัด ทั้งไขมัน สีผสมอาหาร กลิ่นสังเคราะห์ สารคงตัว น้ำตาล เกลือ สารกันบูด และสารอื่น ๆ อีกมากมายที่ส่งผลต่อสุขภาพได้เมื่อคุณได้รับติดต่อกันเป็นเวลานาน

อันที่จริง นักวิทยาศาสตร์ค้นพบมานานแล้วว่าอาหารแปรรูปเพิ่มความเสี่ยงของโรคเรื้อรังได้หลายชนิดตามที่ได้เล่าไปในตอนต้น แต่ล่าสุดการศึกษาขนาดใหญ่ที่ศึกษาในคนจำนวนราว 541,000 คน โดยใช้เวลาติดตามคนเหล่านั้นเป็นเวลาเกือบ 30 ปี ตั้งแต่ปี 1995 พบว่า การกินอาหารแปรรูปขั้นสูงที่มากเกินไปอาจทำให้อายุขัยสั้นลง 10 เปอร์เซ็นต์

โดยค่าเฉลี่ยอายุขัยของคนไทยอยู่ที่ 77 ปี ซึ่งหากอิงจากข้อมูลนี้ อายุจะสั้นลง 7.7 ปี หรือราว 8 ปีเลยทีเดียว และแน่นอนว่าในช่วงท้ายของชีวิตอาจไม่ใช่ชีวิตที่มีคุณภาพ และสุขภาพดีเท่าไหร่ เพราะคุณอาจมีโรคสารพัดที่การศึกษาชิ้นก่อน ๆ ค้นพบว่าเกี่ยวข้องกับการกินอาหารแปรรูปที่มากเกินไป โดยสาเหตุการเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องสูงสุด สัมพันธ์กับโรคหัวใจและหลอดเลือด และโรคเบาหวานชนิดที่ 2

อาหารแปรรูปขั้นสูงชนิดไหนที่พบในงานวิจัย?

อาหารแปรรูปขั้นสูงที่ทีมนักวิจัยค้นพบในกลุ่มตัวอย่าง อันดับแรกคือ เครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง อย่างน้ำอัดลมหรือน้ำหวานต่าง ๆ ตามมาด้วยกลุ่มของอาหารที่แปลรูปจากธัญพืชขัดสี อย่างขนมปังและเบเกอรี่ ด้วยความที่การศึกษานี้ทำในคนอเมริกัน ข้อมูลเลยออกมาแบบนี้นั่นเอง แต่คนไทยก็ได้รับน้ำตาล ไขมัน และโซเดียมเกินค่าเฉลี่ยอยู่แทบทุกวัน

โดยอีกข้อมูลที่เขาพบ คือ การกินเนื้อสัตว์แปรรูปส่งผลกระทบอย่างมากกับอัตราการเสียชีวิตที่เพิ่มขึ้น เนื้อสัตว์แปรรูปที่เราคุ้นเคยก็มีตั้งแต่ไส้กรอก แฮม เบคอน นักเก็ต และพวกเนื้ออบแห้งต่าง ๆ

แล้วกินอาหารแบบไหนถึงจะไม่เสี่ยงอายุสั้น?

วิถีชีวิตของคนในยุคปัจจุบันเปลี่ยนไปมาก หลายคนอาจไม่ได้ต้องการกินอาหารแปรรูปแต่ด้วยสถานการณ์ และความเร่งรีบ บางครั้งก็เลี่ยงอาหารเหล่านี้ไม่ได้ แต่ในอีกส่วนหนึ่ง และอาจจะเป็นส่วนใหญ่ที่ชื่นชอบอาหารแปรรูป ยิ่งแปรรูปเยอะยิ่งอร่อย โดยจากข้อมูลในการศึกษาพบว่าผู้คนบริโภคอาหารแปรรูปเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัวตั้งแต่ช่วงยุค 1990

หากคุณอ่านบทความนี้แล้วเริ่มรู้สึกกังวล วิธีต่อไปนี้ช่วยได้

  • เลือกกินอาหารที่ไม่แปรรูปเลย หรือก็คืออาหารที่อยู่ในรูปแบบดั้งเดิม อย่างเนื้อสัตว์สด ไข่ไก่ ข้าว ธัญพืช ผักผลไม้สดเพื่อลดการได้รับเครื่องปรุง และวัตถุเจือปนอาหารที่ไม่จำเป็น
  • ปรับสมดุลการกินอาหาร ไม่กินอาหารหรือสารอาหารชนิดใดชนิดหนึ่งมากเกินไป เน้นกินให้หลากหลายชนิด และเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ และควรเป็นอาหารที่ดีด้วย
  • ศึกษา และฝึกอ่านฉลากโภชนาการของอาหารแต่ละชนิดจนเป็นนิสัย เพื่อให้เราพอคำนวณสารอาหารที่ขาด และเกินได้
  • คุมน้ำตาล แป้ง ไขมัน และโซเดียม สารอาหารเหล่านี้จำเป็นต้องร่างกาย แต่ไม่ได้ต้องการเยอะเกินไป เพราะจากที่จะเป็นประโยชน์อาจกลายเป็นโทษแทน
  • ออกกำลังกาย เพราะการออกกำลังกายจะช่วยเผาผลาญพลังงาน และไขมันสะสมที่เกินมาจากอาหารแปรรูปที่มักจะมีน้ำตาล และไขมันสูง ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงของโรค

เอาง่าย ๆ คือพยายามกินอาหารที่มีประโยชน์ และปรุงสดใหม่ด้วยเนื้อสัตว์และผักที่ไม่ผ่านการแปรรูป อย่างผัดกะเพรา น้ำพริกผักต้ม ปลานึ่ง และต้องบอกด้วยว่าการกินอาหารแปรรูปไม่ใช่เรื่องผิด เพียงแค่ต้องเลือกกินในปริมาณที่เหมาะสมเท่านั้นเอง เพราะคุณคงไม่อยากเป็น 1 ในคนที่ได้รับผลกระทบจากอาหารแปรรูปที่งานวิจัยชิ้นนี้พบ