‘ข้าวเหนียวมะม่วง’ กลายเป็นข่าวพาดหัวเพราะนักร้องสาวมิลลิ หรือ ดนุภา คณาธีรกุล ได้กินข้าวเหนียวมะม่วงโชว์บนเวทีเทศกาลดนตรี Coachella ที่สหรัฐอเมริกา คนไทยตื่นเต้นกันทั้งประเทศ นายกรัฐมนตรี ประยุทธ์ จันทร์โอชา ก็เข้ามาผสมโรงเชียร์กัน ก่อนหน้านี้ก็มีลิซ่า หรือ ลลิษา มโนบาล สมาชิกวง BLACKPINK ของเกาหลีใต้ได้สวมชฎาโชว์ลีลาการเต้นในมิวสิกวิดีโอ สามารถเรียกคนดูได้เป็นล้านในเวลาสั้นๆ ถือเป็นประวัติศาสตร์ในวงการบันเทิงของไทยและของเอเชียด้วย ทำให้กระทรวงวัฒนธรรมและสังคมตื่นเต้นมาก ๆ ว่าวัฒนธรรมการแต่งตัวของไทยเป็น ‘ซอฟต์พาวเวอร์’ (Soft Power)
พรุ่งนี้ไม่รู้เหมือนกันว่าอะไรจะเป็นข่าวใหญ่อีก ดาราหรือนักร้องคนไหนจะเลือกกินอะไร หรือใส่อะไรบนเวที หรือหลังเวที ถ้ามีคลิปออกโซเชียลมีเดีย ได้ผลทุกเมื่อ เพราะสังคมไทยชอบเสพคลิปพร้อมข่าว โดยเฉพาะข่าวที่มีคนดังร่วมอยู่ด้วย ทำให้นักข่าว นักอ่านข่าวมีวัตถุดิบในการปั้นและปรุงใส่ข่าววันต่อวันได้อย่างไม่รู้จบ
อะไรคือ “ซอฟต์พาวเวอร์” กันแน่? คำนี้แปลเป็นภาษาไทยลำบากมาก มีนักวิชาการหลายคนได้ใช้คำว่า “พลังอำนาจละมุน” อันเป็นคุณสมบัติที่ทุกประเทศโดยเฉพาะมหาอำนาจต้องการมีมากที่สุด เพราะมันสามารถชักจูงหรือสร้างความรู้สึกที่ดีของผู้ปกครองและคนในประเทศในเวทีประชาคมโลกต่อประเทศตัวเอง ที่สำคัญที่สุดคือสามารถโน้มน้าวจิตใจของคนต่างแดนให้มาเห็นชอบและสนับสนุนในเรื่องหรือนโยบายที่เรากำลังปฏิบัติอยู่ โดยไม่มีการใช้อำนาจ การข่มขู่หรือกลั่นแกล้ง ทำให้สายสัมพันธ์และมิตรไมตรีทั้งในระดับรัฐบาลต่อรัฐบาล และระดับประชาชาต่อประชาชนด้วยกันเป็นไปด้วยดี พูดง่าย ๆ มันเป็นวิธีการหาพวกที่ดีและมีประสิทธิภาพ
ในบริบทไทย พลังอำนาจละมุมนั้นน่าจะมีความหมายที่หลากหลายครอบคลุมถึงทุก ๆ มิติของเมืองไทย ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ วัฒนธรรม ศิลปะ ประเพณี อาหาร นิสัยใจคอของคนไทย พูดง่าย ๆ มันเกี่ยวโยงกับทุกสิ่งทุกอย่างที่เป็นของไทย และบางครั้งที่ว่าเป็นของไทยก็ยังมีความเป็นพหุเพราะมาจากแหล่งอื่นและวัฒนธรรมอื่น ๆ ตัวอย่างเช่น ที่มาของคำไทยมีมากกว่า 30 ภาษา ไม่ว่าจะเป็น บาลี สันสกฤต จ้วง ไทลื้อ มอญ มลยาฬัม เขมร จีน ฮินดี โปรตุเกส อาหรับ ฝรั่งเศส อังกฤษ เปอร์เซีย ชวา มลายู ยาวี ฯลฯ
จะเห็นว่าเมืองไทยมีของดีเยอะ ที่ดีที่สุดคือคนไทยนั้นใจดี ใจบุญ ใจกว้าง เป็นทุนสำรองสังคม น่าเสียดาย ที่แต่ละหน่วยงานไทยรู้ดีว่าจะเอาอะไรมาชู แต่ส่วนใหญ่มักจะทำกันอย่างตัวใครตัวมัน มีการรณรงค์กันอย่างเป็นเอกเทศ ไม่มีการประสานงานทำงานเป็นไซโล แบบเก่า ๆ งบใครงบมัน ต่างฝ่ายต่างทำ โดยไม่มีแผนยุทธศาสตร์ร่วมในระยะยาวว่าจุดประสงค์ที่ต้องการคืออะไร สิ่งที่จะส่งเสริมพลังอำนาจละมุมนี้มีอะไรบ้าง ในด้านใด
ไทยเราถือเป็นประเทศมีพลังในระดับกลาง อาจจะไม่สูงเท่ากับเกาหลี ออสเตรเลีย หรือแคนาดา แต่เราก็เป็นหนึ่งในตองอู ฉะนั้นการมียุทธศาตร์ของพลังอำนาจละมุนนั้นมีประโยชน์ที่จะผลักดันผลประโยชน์แห่งชาติช่วงหลังโรคโควิด-19 คงจำกันได้หลังวิกฤตต้มยำกุ้งในปีพ.ศ. 2540 จุดขายของไทยคือมีความสดชื่นของระบอบการปกครองประชาธิปไตยและการเคารพสิทธิมนุษยชน ในขณะนี้ความรู้สึกนี้ได้เปลี่ยนไป
คนไทยมักคิดว่าความนิยมของวัฒนธรรมไทย ศิลปะไทย อาหารไทย มวยไทย หรืออะไรที่เป็นไทย ๆ นั้นดีสำหรับส่งเสริมการท่องเที่ยวหรือเพิ่มการส่งออก ตามจริงแล้วมันมีพลังสร้างสรรค์และสร้างอัตลักษณ์ให้กับประเทศ ทำให้เรามีมิตรสหายทั่วโลกไม่เบียดเบียนหรือหาเรื่องกับใคร เรามีปัญหาอะไร บรรดาเพื่อน ๆ ก็จะเข้ามาช่วยเหลือ
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส