คอหนังฮอลลีวูดน่าจะสังเกตเห็นเหมือน ๆ กันว่าในหนังแทบทุกเรื่องเลยก็ว่าได้ เราจะได้ยินประโยคนี้จากปากตัวละคร “Can I Ask You a Question ?” ขอฉันถามอะไรคุณสักหน่อยได้ไหม ? อย่างกับว่าเป็นสูตรสำเร็จของกลุ่มนักเขียนบทฮอลลีวูดเลยก็ว่าได้ ที่จะต้องใส่ประโยคนี้ลงไปในบทสนทนาเกือบทุกเรื่อง ก็ทำให้พวกเราคนเอเซียตาดำ หัวดำ ได้ยินบ่อยเข้าก็เลยรู้สึกสะดุดหู มีประโยคนี้อีกแล้วเหรอ บางทีก็ชวนสงสัยนะ ว่าที่ต้องถามคำนี้ เพราะนี่คือมารยาทสามัญของชาวอเมริกันหรือ ทำไมต้องถามก่อนว่าจะถามได้ไหม มันไม่ดูเป็นการซ้ำซากเกินไปหรือ เพราะไอ้ประโยคขอว่า Can I Ask You a Question ? นั่นมันก็เป็นคำถามแล้วนะ ไม่ใช่แค่เรา ๆ ที่สงสัยหรอกครับ ชาวโลกอีกมากก็ตั้งแง่สงสัยในประเด็นนี้เช่นกัน แล้วมีคนไปโพสต์ประเด็นนี้ไว้ใน เว็บชุมชนระดับโลกอย่าง Quora เว็บมหาชน แบบเว็บพันทิปบ้านเรานี่ล่ะ ผู้เขียนจะคัดคำตอบเด่น ๆ มาเล่าต่อในที่นี้นะครับ
แคเร็น โธมัส-แม็กเคิร์น เป็นคนหนึ่งที่สงสัยในเรื่องนี้ แล้วไปโพสต์คำถามไว้ใน Quora เมื่อปี 2018 ว่า
“ทำไมผู้คนในหนังและทีวีชอบถามว่า ‘ขอฉันถามอะไรคุณสักคำได้ไหม ?’ ทำไมพวกเขาไม่ถามไปเลย ก็แค่ถามคำถามแทนที่จะต้องมาขออนุญาตว่าถามได้ไหม ? มันไม่ดูซ้ำซ้อนไปหน่อยเหรอ ?
ก็เป็นแง่มุมที่น่าสนใจนะ ตามสายตาของแคเร็น เพราะการถามว่า ฉันถามอะไรคุณหน่อยได้ไหม ? นั่นก็ถือว่าถามไปแล้วข้อหนึ่งนะ ก็มีสมาชิก Quora สนใจมาให้ความกระจ่างกับแคเร็นมากมาย
มีคำตอบที่น่าสนใจมาจาก แฟรงค์ สมิต (Frank Smytt) สมาชิก Quora ตัวยงที่ขยันตอบคำถามสมาชิกมาแล้วกว่า 200 คำถาม แฟรงค์ตอบคำถามของแคเร็นในเชิงจิตวิทยาว่า
“มันมีข้อเท็จจริงอยู่อย่าง ภายใต้คำถามว่า ‘ฉันถามอะไรคุณสักอย่างได้ไหม’ เพราะว่าคนที่โดนถามส่วนใหญ่ยังไม่ได้ระแวดระวังตัว หรือคาดคิดว่าผู้ถามจะมีเป้าหมายอะไร คนถามก็จะใช้เทคนิคนี้ล่ะทำให้บทสนทนาเป็นไปอย่างราบรื่น ส่วนใหญ่มักจะมีเป้าหมายเพื่อพัฒนาความสัมพันธ์กับอีกฝ่าย
มันมีคำถามที่ลึกซึ้งกว่านั้นอีกขั้นก็คือ ‘ขอฉันถามอะไรเป็นการส่วนตัวสักหน่อยได้ไหม ?’ โดยปกติแล้วคนที่จะยิงคำถามนี้จะรู้แก่ใจดีแล้วว่ามันเป็นคำถามที่อาจจะทำให้อีกฝ่ายเริ่มรู้สึกอึดอัดสักหน่อยแล้ว แต่การยิงคำถามแบบนี้ ก็เพราะผู้ถามนั้นมีเจตนาที่จะเขยิบความสัมพันธ์เข้าหาอีกฝ่ายมากขึ้น แลการถามเกริ่นแบบนี้ ผู้ถามมีโอกาสที่จะได้รับคำตอบมากกว่าถามโพล่งออกมาเลย ถามยิงคำถามตรงออกไปเลย บางทีเขาหรือเธอก็จะตอบแบบสั้น ๆ ห้วน ๆ อาจจะเพราะด้วยความตกใจ
‘ขอฉันถามอะไรคุณหน่อยได้ไหม ?’ จึงเป็นคำถามที่ดูซอฟต์มากกว่า ‘ขอฉันถามอะไรส่วนตัวเกี่ยวกับคุณหน่อยได้ไหม ?’ ทั้งที่เป็นคำถามในแนวทางเดียวกัน การถามเกริ่นแบบนี้ยังช่วยให้ผู้ถูกถามได้ใคร่ครวญพิจารณาว่าเขาพึงพอใจในตัวคุณเพียงใด และอยากจะให้ข้อมูลส่วนตัวกับคุณมากแค่ไหน การถามนำแบบนี้ยังจะทำให้คุณดูเป็นคนมีมารยาทและควรใช้เสมอกับคนที่คุณยังไม่ได้รู้จักสนิทสนมเพียงพอ
ส่วนที่เราได้ยินคำถามนี้ในหนังบ่อย ๆ นั้น ผู้เขียนบทมักจะใส่ประโยคนี้ลงไปในสถานการณ์ที่คล้าย ๆ กับที่เกริ่นมาข้างต้น พอตัวละครถามคำถามนี้ไปแล้ว กล้องก็มักจะจับไปที่ใบหน้าของตัวละครทั้งคู่ ถ้าเป็นนักแสดงที่เก่งพอ เราอาจจะได้เห็นการแสดงออกทางสีหน้าเล็กน้อยในช่วงสนทนานี้ หนังหลาย ๆ เรื่องมักจะใช้ช่วงต้นเรื่องราว ๆ 30 นาทีในการแนะนำตัวละครหลัก และให้เห็นพัฒนาการความสัมพันธ์ของตัวละครจากคนแปลกหน้าจนค่อนข้างสนิทสนมกัน และประโยค ‘ฉันถามอะไรคุณสักอย่างได้ไหม’ ก็นับว่าเป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาความสัมพันธ์ของตัวละครที่จะแสดงให้เห็นได้ใน 1 ฉาก”
ซู แซนเดอร์ (Sue Sanders) เป็นอีกคนหนึ่งที่มาให้คำตอบได้อย่างน่าสนใจ
“ฉันรู้สึกเหมือนเจ้าของกระทู้เลยค่ะ ฉันสงสัยทุกครั้งเวลาที่ดูหนังแล้วเจอประโยคนี้ บางทีตัวเองก็โดนคำถามแบบนี้เหมือนกัน ฉันก็นึกในใจนะว่า อยากให้ฉันตอบว่าอะไรเหรอ ‘ไม่ ฉันไม่ตอบเธอ ไปไกล ๆ เลย แบบเนี้ยเหรอ’ เอาจริง ๆ ฉันก็เข้าใจจุดประสงค์ของคนเขียนบทว่าต้องการใช้วลีนี้เพื่อสื่อสาระสำคัญในฉากนั้น แต่สำหรับฉันมันดูน่าเบื่อไปซะหน่อย ซึ่งเราควรจะเปลี่ยนประโยคนี้ให้มันดูเป็นกันเอง สบาย ๆ มากขึ้น เช่น ‘ฉันไม่อยากรบกวนเวลาคุณมากไปกว่านี้หรอก แต่มันมีเรื่องหนึ่งที่ฉันอยากได้คำตอบ’ หรือไม่ก็ ‘ฉันไม่เข้าใจจริง ๆ นี่มันเกิดอะไรขึ้นกันแน่เนี่ย งั้นฉันจะถามคุณตรง ๆ เลยแล้วกัน’ และยังมีอีกหลายรูปแบบประโยคที่น่าจะใช้แทนประโยคซ้ำซากนั้นได้ ซึ่งมันดูเป็นมือเขียนบทสมัครเล่นเกินไป ดูห่างไกลจากความเป็นจริง จะใช้ประโยคแบบไหนก็ได้ ขอให้คงใจความสำคัญไว้ได้ ขอเพียงอย่าใช้ประโยคเด็กน้อยแบบเดิม ๆ อีกเลย”
มากันที่อีกคำถามของ เกรแฮม เฮย์เวิร์ด (Graham Hayward) ที่โพสต์กระทู้ถามไว้ใน Quora ตั้งแต่มีนาคม 2017
นายเกรแฮมนี่สงสัยว่าไอ้ประโยคที่เราได้ยินบ่อย ๆ ในหนังเนี่ย ที่จริงแล้วคนอเมริกันนี่ถามแบบนี้กันจริง ๆ หรือเปล่า
“คำถามที่ว่า ‘ฉันถามอะไรอะไรคุณสักอย่างได้ไหม’ นี่คนอเมริกันเขาใช้กันในชีวิตประจำวัน หรือว่ามันมีแค่ในหนังครับ ?”
คำตอบที่น่าสนใจมาจากคุณซูเรตทา ลิสเคอร์ (Suretta Lisker) คนนี้เธอเป็นนักเขียนชาวอเมริกัน แล้วเธอก็ให้คำตอบได้กระจ่างว่านี่เป็นประโยคที่คนอเมริกันใช้กันในชีวิตประจำวันจริง
“มันเป็นคำพูดที่ใช้ปกติกันในภาษาอเมริกัน-อังกฤษ อยู่แล้วค่ะ มักจะใช้ในโอกาสที่จะถามเรื่องส่วนตัว หรือเป็นความลับนิดหน่อยระหว่างสองคนที่สนิทกัน หรือจะใช้ในกรณีที่เราคาดว่าอีกฝ่ายน่าจะรู้เรื่องนั้น ๆ
ยกตัวอย่างนะคะ
“ขอฉันถามอะไรคุณหน่อยสิ – ภรรยาของจอห์นเขาปัญหาหนักมากเลยใช่ไหม ?”
“ขอฉันถามอะไรคุณหน่อยสิ – ทำไมคุณถึงชอบใส่เสื้อเทากับรองเท้าเขียว ?”
“ขอฉันถามอะไรคุณหน่อยสิ – คุณรู้ไหมว่าเกิดอะไรขึ้นที่ปลายถนนเมื่อคืนก่อน ?”
มันเป็นแนวทางที่ดีที่จะชี้นำให้ผู้ถูกถามได้ใคร่ครวญข้อความที่จะตอบกลับมา แล้วมันยังเปิดโอกาสให้ผู้ถูกถามมีสิทธิ์ที่จะตอบปฏิเสธได้อีกด้วย ซึ่งถ้าเขาขอ “ไม่ตอบ” เราก็ไม่ควรจะเซ้าซี้ถามต่อแล้ว ส่วนตัวดิฉันเวลาเจอคำถามเกริ่นแบบนี้ ฉันก็จะตอบกลับไปบ่อย ๆ ว่า “คุณมีสิทธิ์ที่จะถามนำ เช่นเดียวกับฉันที่มีสิทธิ์ที่จะไม่ตอบ”
แล้วผู้อ่านล่ะครับ เคยถูกถามแบบนี้ในชีวิตจริง หรือเคยถามใครแบบนี้บ้างไหม ก็นับว่าประโยคคำถามแบบนี้เป็นมารยาทในสังคมที่ดี เพียงแต่คนไทยเราไม่คุ้นเคยกัน ถ้าเราถูกถามอะไรแบบนี้ขึ้นมา คงมีผงะเล็กน้อย แล้วมองเป็นการเสียมารยาทแทน เพราะน่าจะเป็นคำถามที่เป็นเรื่องส่วนตัวเป็นแน่