ตามสื่อต่าง ๆ มักมีคนออกมาเชิญชวนให้ผู้คนไปเที่ยวตามแหล่งธรรมชาติเพื่อสูด ‘โอโซน’ ให้เต็มปอด ราวกับเป็นการรับอากาศบริสุทธิ์เข้าไป แต่นั่นเป็นเรื่องผิดมหันต์ เพราะแท้จริงแล้วนี่คือแก๊สพิษที่มีอานุภาพกัดกร่อนขั้นสูงเลยทีเดียว อ้าว แต่บางคนก็บอกว่าโอโซนที่ดีก็มีไม่ใช่หรือ ? เรื่องนี้มันยังไงกันแน่ ?
โอโซน คืออะตอมของออกซิเจน 3 อะตอม รวมกันเป็น 1 โมเลกุล และมีชื่อเรียกทางเคมีว่า O3 (โอ-ทรี) โดยโอโซนมีสถานะเป็นก๊าซ ไม่มีสี แต่มีกลิ่นเหม็นคาว โดยจะมีความว่องไวในการเกิดปฏิกิริยากับสารอื่น ๆ ในสิ่งแวดล้อม
โอโซนจะต่างจากออกซิเจนที่มีชื่อเรียกทางเคมีว่า O2 (โอ-ทู) ตรงที่โอโซนจะไม่สามารถคงสภาพของตัวเองได้ เพราะต้องขึ้นอยู่กับปัจจัยด้านอุณหภูมิ ความดันอากาศ หรือความร้อน เป็นต้น
โอโซนที่ดี กับ โอโซนที่เป็นพิษ ต่างกันตรงไหน
โอโซนที่ดี คือโอโซนที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เกิดจากกระแสไฟฟ้าแรงสูงในอากาศ เช่น ฟ้าผ่า ฟ้าแลบ หรือปฏิกิริยาของออกซิเจนในอากาศกับแสงอาทิตย์ ซึ่งปกติแล้วจะอยู่ในชั้นบรรยากาศสตราโตสเฟียร์ (Stratosphere) อยู่สูงประมาณ 40 กิโลเมตรจากพื้นดิน
โอโซนจำพวกนี้มีหน้าที่กั้นไม่ให้รังสีอัลตราไวโอเลต (UV) จากดวงอาทิตย์ ส่องมายังโลกในปริมาณที่มากเกินไป เสมือนเป็นเกราะป้องกันยูวีของมนุษย์ เพราะถ้ามนุษย์โดนยูวีมากเกินไป ผิวหนังจะโดนเผาไหม้เกรียม และยังสามารถทำลายดีเอ็นเอในเนื้อเยื่อของสัตว์และพืชได้ด้วย
ส่วนโอโซนที่ไม่ดีก็คือโอโซนที่ลอยอยู่ในอากาศ ซึ่งมีหลายสิ่งที่ก่อให้เกิดโอโซนชนิดนี้ขึ้น ถ้าเกิดขึ้นตามธรรมชาติ จะมีแสงสว่างเป็นตัวเร่ง แต่โดยมากแล้ว มักจะเกิดจากฝีมือมนุษย์สร้างขึ้น เช่น กระบวนการผลิตจากแหล่งอุตสาหกรรม, ควันจากท่อไอเสีย, เครื่องกำเนิดความร้อน เป็นต้น
พูดกันง่าย ๆ ก็คือโอโซนที่อยู่รอบตัวเรา มันไม่ใช่โอโซนจากชั้นบรรยากาศ แต่คือแก๊สพิษจากมลภาวะทางอากาศดี ๆ นี่เอง
ดังนั้น ถ้าเห็นใครมาโฆษณาให้ไปเที่ยวสูดโอโซนให้เต็มปอด พึงรู้ไว้ว่านั่นเป็นเรื่องที่เข้าใจผิด! เพราะโอโซนไม่ได้ใกล้เคียงกับคำว่าอากาศบริสุทธิ์เลยแม้แต่น้อย
โอโซนใช้กำจัดเชื้อโรคและแบคทีเรีย
ในทางกลับกัน โอโซนก็มีข้อดีตรงที่ตัวมันมีฤทธิ์ที่แรงมาก จนสามารถฆ่าพวกเชื้อจำพวกแบคทีเรียและจุลินทรีย์ให้ตายได้แบบเฉียบพลัน ผู้คนจึงเอามาใช้ประโยชน์ในการด้านต่าง ๆ เช่น การบำบัดน้ำเสีย, การฆ่าเชื้อโรคตามสิ่งของเครื่องใช้ หรือบางคนก็น่าจะเคยได้ยินการอบโอโซนรถ ที่มีการใช้โอโซนมากำจัดเชื้อโรคต่าง ๆ ภายในและนอกรถนั่นเอง
แต่ด้วยความแรงในการฆ่าเชื้อที่แรงขนาดนั้น ย่อมส่งผลต่อมนุษย์แน่นอนอยู่แล้ว โดยโอโซนถูกจัดให้เป็นก๊าซพิษเช่นเดียวกับก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์, คาร์บอนไดออกไซด์, ไนโตรเจนออกไซด์ รวมถึงฝุ่นละอองต่าง ๆ ที่เป็นภัยต่อมนุษย์
เอาเป็นว่าหากสูดโอโซนเข้าร่างกายมากเกินไป จะส่งผลเสียต่อระบบทางเดินหายใจ หรือก่อให้เกิดความระคายเคืองต่อตา จมูก และจะทำลายเนื้อเยื่อปอด ซึ่งหนักที่สุดอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้เลย
สรุปแล้วหน้าที่ที่แท้จริงของโอโซน คือเพื่อป้องกันเราจากรังสียูวีเท่านั้น และพึงจำไว้ว่า โอโซน = สารพิษในอากาศ อย่าไปหลงเชื่อโฆษณาที่เชิญชวนให้ไปสูดโอโซน เพราะอากาศที่บริสุทธิ์จริง ๆ มันคือ ‘ออกซิเจน’ ต่างหาก รู้อย่างนี้แล้ว ใครที่มีคนรู้จักเข้าใจเรื่องโอโซนผิด ๆ อยู่ ก็ส่งบทความนี้ไปให้พวกเขาดูได้เลย
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส