“ใคร ๆ ก็เคยใช้ Wikipedia” แทบจะเป็นสัจธรรมของคนใช้ internet บนโลกนี้เลยกว่าได้ ไม่ว่าจะหาข้อมูลอ้างอิง
เพื่อไปทำรายงาน หัวข้อต่าง ๆ ไม่ว่าจะเข้าเองแบบตั้งใจ หรือ จะเข้าทางอ้อมเพราะ search engine พามา ก็จะไปตกที่ wikipedia เสมอ ๆ
ท่านทราบหรือไม่ว่า ตอนนี้ Wikipedia มีอายุครบ 13 ปีเข้าไปแล้วนะครับ โดยเริ่มเปิดบริการมาตั้งแต่วันที่ 15 มกราคม ปี 2544 (2001)
แน่นอนว่า ถ้าเทียบเป็นคน อายุ 13 นี่ก็ไม่น้อย ต้องผ่านอะไรมาเยอะอยู่ ยิ่งถ้าเป็น website ด้วยแล้วยิ่งผ่านอะไรมาเยอะใหญ่
มีการเปลี่ยนแปลง ปรับปรุง ให้เข้ากับยุคสมัยและเทคโนโลยีที่่เปลี่ยนไป ลองคิดดูนะครับ ถ้าผมจำไม่ผิด
สีบปีที่แล้วอินเทอร์เน็ตมือถือยังไม่ได้รับความนิยม อินเทอร์เน็ตบ้านบางคนก็ยังแค่ 512 kb เองด้วยซ้ำไป
วันนี้เราลองย้อนอดีตไปดูกันครับว่า 13 ปีที่ผ่านมา wikipedia มีอะไรบ้าง?
9 มีนาคม 2000 มีสารานุกรมออนไลน์ฉบับภาษาอังกฤษเกิดขึ้นในนาม Nupedia บทความและเนื้อหาต่าง ๆ
เขียนขึ้นโดยผู้เชี่ยวชาญแต่ละสาขา ภายใต้ความเป็นเจ้าของของบริษัท web portal ที่ชื่อ Bomis ที่มี Jimmy Wales
เป็น CEO และ Larry Sanger เป็น Editor in Chief
และในเดือนกันยายนปีเดียวกัน Nupedia ได้ปิดตัวลงอย่างสมบูรณ์ เพราะ Jimmy wales เล็งเห็นว่า software
ที่ใช้ในการสร้าง Nupedia (นิวพีเดีย) นั้นมีปัญหาการเชื่อมโยงบทความ รวมถึงการที่ให้ผู้เชี่ยวชาญ เป็นผู้เชียนและตรวจสอบเท่านั้น
ทำให้มีบทความน้อยเกินไป ในปีแรก Nupedia มีบทความแค่ 21 บทความเท่านั้นเอง
แต่การปิดตัวนี้ไม่ได้ปิดตัวไปเปล่า ๆ ข้อมูลทั้งหมด ได้ถูกย้ายไปยัง Wikipedia ที่ใช้ engine แบบใหญ่ และ ตอบโจทย์แนวทางที่ต้องการได้
Wikipedia เกิดจากคำว่า Wiki จากภาษาฮาวายที่แปลว่า “รวดเร็ว” และ pedia ที่มาจากคำว่า encyclopedia
15 มกราคม 2001 wikipedia ได้เปิดตัวอย่างเป็นทางการ โดยมีแค่ภาษาอังกฤษเพียงอย่างเดียวเท่านั้น
และเปิดตัวด้วยการส่งเมลไปหาผู้ใช้บริการ Nupedia เดิม จากเมลของ Larry Sanger
ในวันเปิดตัวอยางเป็นทางการ wikipedia ได้เปิดเผยถึงแนวทาง และยุทธศาสตร์อย่างเป็นทางการ ที่ใกล้เคียงกับ Nupedia
ในแง่ความเป็นกลาง และ ไม่อคติ แต่สิ่งที่แตกต่างที่สุดคือ wikipedia เปิดให้คนทั่วไปเข้ามาสร้างสรรค์บทความได้
wikipedia เกณฑ์คนจาก slashdot และ search engine มาสร้างบทความใน wikipedia วันที่ 8 สิงหาคม 2001
wikipedia มีบทความมากกว่า 8,000 บทความแล้ว และในวันที่ 25 กันยายนปีเดียวกัน มีเนื้อหามากกว่า 13,000 บทความ
และ เมื่อสิ้นปี 2001 มีมากว่า 20,000 บทความ และมีถึง 18 ภาษาเลยทีเดียว
จัดว่าเป็นการเติบโตอย่างก้าวกระโดด เมื่อเทียบกับ ต้นฉบับดั้งเดิมอย่าง Nupedia ที่มีแค่ 21 บทความในปีแรกเท่านั้น
ปี 2002 มีจำนวนภาษาใน wikipedia เพิ่มเป็น 24 ภาษา
ปี 2003 เพิ่มเป็น 46 ภาษา
และสิ้นปี 2004 มีจำนวนภาษาที่เขียนเป็นบทความใน wikipedia ถึง 161 ภาษา
จุดสำคัญที่สุดคือ วันที่ 9 sep 2007 wikipedia ฉบับภาษาอังกฤษ มี บทความเกิน 2 ล้านบทความ
ทำให้ wikipedia กลายเป็น สารานุกรม ที่มีเนื้อหาเยอะที่สุด ทำลายสถิติดั้งเดิมของ Yongle Encyclopedia
ที่สร้างมาตั้งแต่ปี 1407 และครองแชมป์มากกว่า 600 ปี
ถ้ามองแค่ประวัติศาสตร์ส่วนนี้ เราอาจจะเห็นว่า wikipedia เติบโตขึ้นอย่างง่ายดาย และประสบความสำเร็จอย่างสวยงาม
แต่ทว่าในความเป็นจริงแล้ว มีอะไรต่อมิอะไรที่ เรามองข้ามไปไม่น้อย
ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ 2002 มีผู้ใช้ wikipedia ภาคภาษาสเปนส่วนหนึ่ง แยกตัวออกไปตั้ง สารานุกรม online ของตัวเอง
เพราะกลัวว่า wikipedia จะนำไปใช้เชิงพาณิชย์ และมีโฆษณา ปรากฏขึ้นตามหน้าต่าง ๆ ร้อนถึง Jimmy Wales ต้องออกมาประกาศ
อย่างเป็นทางการว่า wikipedia จะไม่มีโฆษณาอย่างเด็ดขาดและ เปลี่ยน URL ใหม่เป็น wikipedia.org แทน
ในปี 2007 มึบทความถูก upload ขึ้น wikipedia เฉลี่ยวันละ 1,800 บทความ
เมื่อเทียบกับ ปี 2006 ที่มีค่าเฉลี่ยแค่ 800 ต่อวัน ถือว่าเติบโตขึ้นเกิน 100%
แต่จำนวนนี้กลับตกลงเรื่อย ๆ เหลือแค่ 1,000 บทความต่อวัน ในปี 2009 แค่ช่วงสามเดือนแรกพบว่า
wikipedia เสียฐานผู้สร้างบทความไปกว่า 49,000 คน เมื่อเทียบกับตัวเลขในชั่วเวลาเดียวกันของปี 2008
ที่หายไปแค่ 4,900 คน หรือหายไปมากกว่าเดิม สิบเท่า
เดือนสิงหาคมปี 2009 wikipedia ภาคภาษาอังกฤษ มีบทความเกิน 3 ล้านบทความ
ถ้าเทียบกับตัวเลขที่ผ่าน 2 ล้านในปี 2007 เหมือนจะเร็ว แต่จริง ๆ แล้ว ไม่ใช่ เพราะว่า จุดสูงสุดของ wikipedia อยู่ที่ปี 2007 นั่นเอง
โดยจำนวนคนที่หายไปเหล่านี้ เกิดขึ้นจากสาเหตุหลาย ๆ ประการ และถ้าปล่อยให้เกิดสภาพนี้ต่อไปเรื่อย ๆ บทความใน wikipedia จะน้อยลง
และไม่มีการ update อีกเลย สาเหตุที่ฐานผู้เขียนบทความหายไปแบบนี้ มีสื่อและสถาบันต่าง ๆ ที่วิเคราะห์กันไปมากมาย
แต่ตัว jimmy wales เอง ก็ไม่ได้ออกมาตอบรับว่าเกิดอะไรขึ้น
เมื่อ 13 ปีผ่านไป Wikipedia ก็ได้กลายเป็นเว็บที่มีคนเข้าใช้สูงเป็นอันดับ 6 ของโลก มีผู้อ่านเนื้อหามากกว่า 365 ล้านคนทั่วโลก
ด้วยจิตอาสาของนักเขียนประจำนับแสนคนที่ร่วมกันเขียนบทความกว่า 30 ล้านชิ้นจาก 287 ภาษาที่มีบน Wikipedia
ในฐานะของรายการแบไต๋ไฮเทคผู้ใช้งาน Wikipedia เพื่อค้นหาข้อมูลโดยที่เว็บก็ไม่ได้รายได้อะไรจากการใช้งานของผู้ใช้
ก็ขอขอบคุณที่อยู่ด้วยกันมา 13 ปี และขอร่วมบริจาคเงินเป็นค่าดำเนินการของ Wikipedia ให้ทุกปี