โดย
พันเอก ดร. เศรษฐพงค์ มะลิสุวรรณ
ประธานกรรมการกิจการโทรคมนาคม และรองประธาน กสทช.

ขณะที่ผมกำลังตื่นตาตื่นใจกับความก้าวหน้าในด้านวิศวกรรมสื่อสารโทรคมนาคม ที่มีความก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว จนขณะนี้เริ่มมีการพูดถึงว่าจะมีการนำเอาเทคโนโลยี 5G มาใช้อย่างสมบูรณ์แบบภายในปี 2563 ซึ่งจะทำให้การ Download ข้อมูลด้วยความเร็วอย่างน้อย 1Gbps ผ่านอุปกรณ์สื่อสารเคลื่อนที่ของเรา แต่อย่างไรก็ตาม ในการพัฒนาทางเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว ก็มีข่าวจากสำนักข่าวต่างประเทศหลายแห่งในช่วงเวลา 1-2 ปีที่ผ่านมา มีรายงานข่าวการล่มสลายของเทคโนโลยีและธุรกิจมากมาย ที่เคยรุ่งเรืองเป็นผู้นำมาแล้วเป็นเวลาหลายทศวรรษ

ตัวอย่างเช่น ในช่วงเดือนกรกฎาคม 2558

ข่าวการระเบิดทำลายโรงงาน “โกดัก” ผู้ผลิตฟิลม์ชั้นนำของโลก ในเมืองโรเชสเตอร์ ในรัฐนิวยอร์กเพื่อสร้างอาคารใหม่ขึ้น

และถือเป็นการปิดตำนานโรงงานของบริษัทชื่อดังแห่งนี้ ซึ่งตั้งตะหง่านมากว่า 90 ปี ไปจนถึงข่าวช่วงต้นปีนี้ บริษัทร้านหนังสือยักษ์ใหญ่ในสหรัฐอเมริกาชื่อ Barnes & Noble กำลังปิดตัว และดิ้นรนเปลี่ยนแปลงรูปแบบบริษัทเป็นธุรกิจ e-commerce ซึ่งเป็นร้านหนังสือที่เคยมีอยู่ทั่วสหรัฐฯ ธุรกิจค้าปลีก Walmart ทยอยปิดตัวในอเมริกา ตามมาด้วยข่าวการยกเลิกการใช้เงินสดในประเทศนอร์เว โดยเริ่มต้นด้วยการเลิกใช้ธนบัตรในระบบธนาคารหลายธนาคารในนอร์เวย์และในหลายภาคธุรกิจก็ประกาศเลิกใช้เงินสดแล้ว

และคาดว่าในอนาคตอันใกล้ในหลายประเทศทั่วโลก จะมีข่าวสถาบันทางการเงินรูปแบบเดิมๆ ระบบธุรกิจเช่าและจำหน่ายภาพยนตร์ วงการโทรทัศน์ ธุรกิจสิ่งพิมพ์ ธุรกิจค้าปลีก ไปจนถึงระบบการศึกษาแบบเดิมๆ จะถูกเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลัน จนตั้งตัวไม่ทัน และอาจถูกแทนที่ด้วยบริการรูปแบบใหม่โดยสิ้นเชิง

ทุกวันนี้ เราอยู่ในช่วงเวลาที่โลกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วด้วยอัตราเร่ง อย่างที่ไม่เคยปรากฎมาก่อน สินค้า ทุน และแรงงานสามารถเคลื่อนย้ายไปทั่วโลกได้อย่างรวดเร็วด้วยวิธีการที่ไม่เคยปรากฎขึ้นมาก่อนในอดีต

นวัตกรรมของเทคโนโลยีดิจิทัลกำลังเขียนประวัติศาสตร์หน้าใหม่ให้กับทุกอุตสาหกรรม

การหลอมรวมระหว่างสังคมมนุษย์, เทคโนโลยี mobile, Cloud, Big data และการเติบโตอย่างรวดเร็วของประชากรที่สามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสารในรูปแบบ anywhere anytime anyone กำลังจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในทุกอุตสาหกรรม ในทุกธุรกิจ และในทุกแห่งทั่วโลก

โอกาสอันยิ่งใหญ่ของธุรกิจดิจิทัลรูปแบบใหม่กำลังเกิดขึ้นทุกวินาที ด้วยการหาโอกาสและวิธีการในการเชื่อมต่ออุปกรณ์สื่อสารเคลื่อนที่เพื่อใช้ข้อมูลปริมาณมหาศาลให้เป็นประโยชน์ หาโอกาสในการเข้าสู่ตลาดใหม่ หาวิธีการอันแยบยลในการเปลี่ยนรูปแบบสินค้าและบริการให้สามารถเข้าถึงความต้องการและไลฟ์สไตล์ของผู้บริโภคอย่างแท้จริง จนทำให้เกิดตัวแบบธุรกิจใหม่ (New business and delivery models) มากมายจนมีผลกระทบต่อธุรกิจที่มีอยู่เดิม รวมไปถึงกฎหมายที่มีใช้บังคับในธุรกิจเดิมอีกด้วย

การเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ที่มีระยะเวลาอันสั้นภายในระยะหนึ่งทศวรรษ จะส่งผลกระทบอย่างรุนแรงที่สุด ซึ่งถือได้ว่ากำลังจะเกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งใหญ่ของโลกอีกครั้งหนึ่งที่รวดเร็วเกินกว่าที่เราจะคาดคิดและจินตนาการได้ การปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งนี้มีการวิเคราะห์และวิจัยจากสถาบันที่มีชื่อเสียงหลายสถาบัน ด้วยผลที่ตรงกันว่า จะเกิดความท้าทายระหว่างการปฏิวัติอุตสาหกรรมรูปแบบดิจิทัล ต่ออุตสาหกรรมแบบดั้งเดิม ด้วยรูปแบบการแข่งขันที่แปลกใหม่ การจัดการกับลูกค้าด้วยวิธีการใหม่ พร้อมกับความกังวลต่อความเป็นส่วนตัวและภัยคุกคามด้านไซเบอร์

การหลอมรวมเทคโนโลยีจะก่อให้เกิดการเปลี่ยนวิธีการคิดและการทำงานของผู้คน และจะมีการใช้งานเครื่องจักรกลอัตโนมัติ ซอฟท์แวร์ เข้าแทนที่การใช้มนุษย์ ธุรกิจใหม่และปัจเจกบุคคลที่สามารถคิดค้นโอกาสใหม่จากความก้าวหน้าของเทคโนโลยีดิจิทัลจะสามารถเข้าถึงผู้บริโภคจำนวนมหาศาลได้อย่างรวดเร็ว และเข้าแทนที่ธุรกิจแบบดั้งเดิม ส่วนธุรกิจดั้งเดิมที่ไม่สามารถปรับตัวเข้ากับสภาวะแวดล้อมใหม่ก็จะล้มหายตายจากไปอย่างรวดเร็ว ยืนงงกับการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวอย่างไม่เชื่อสายตาของตนเอง

ธุรกิจรูปแบบเดิมที่ไม่ปรับตัวและไม่มีขีดความสามารถในการใช้เครื่องมือ social media จะประสบกับช่วงเวลาที่ยากลำบากในการรักษาฐานลูกค้า การควบคุมภาพพจน์ขององค์กร และหากพลาดพลั้งในการให้บริการที่มีคุณภาพ หรือไม่สามารถสร้างความน่าเชื่อถือต่อสาธารณะ ก็อาจจะไม่สามารถกู้สถานการณ์ให้กลับมาอยู่ในตำแหน่งที่แข่งขันได้อีกต่อไป

ธุรกิจที่เกิดใหม่จากนวัตกรรมการผลิตและการให้บริการใหม่ในรูปแบบดิจิทัลดังกล่าว กำลังจะมีอิทธิพลต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศต่างๆทั่วโลก และกำลังจะทำให้ value chain ของธุรกิจดังเดิมถูกทำลายหายไป ซึ่งธุรกิจที่เกิดใหม่ด้วยรูปแบบดังกล่าวที่มีผลกระทบทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในระดับอุตสาหกรรมของทุกประเทศทั่วโลก เราเรียกพวกเขาเหล่านั้นว่า

“high-impact” entrepreneurs

ผู้ประกอบกิจการในธุรกิจรูปแบบใหม่ที่กำลังเกิดขึ้นทั่วโลกส่วนใหญ่เป็นคนหนุ่มสาว ที่เติบโตมาพร้อมกันกับเทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตและเทคโนโลยีดิจิตัล พวกเขาได้เกิดมาเพื่อเปลี่ยนระบบนิเวศน์ (ecosystems) ของทุกอุตสาหกรรมโดยแท้ ในขณะที่การเปลี่ยนแปลง ecosystems ของทุกอุตสาหกรรมกำลังถูกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในทุกวินาทีด้วยคนรุ่นใหม่ที่มีวิธีคิดและเครื่องมือที่แตกต่างโดยสิ้นเชิงกับนักธุรกิจใหญ่ที่ประสบความสำเร็จอย่างยิ่งใหญ่มาแล้วในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา คนรุ่นใหม่เหล่านี้กำลังเข้ามาวัดรอยเท้าและเข้ามาโค่นระบบธุรกิจดั้งเดิมที่ไม่คิดปรับตัวอย่างไม่ปราณี

แนวโน้มและปรากฎการณ์ที่กำลังจะเกิดขึ้นต่อไปคือ ผลประโยชน์และนโยบายระดับชาติและระดับท้องถิ่นกำลังจะล่มสลาย เพราะการเชื่อมโยงของประชาคมโลกและนานาชาติกำลังจะเข้ามามีอำนาจอย่างสมบูรณ์จากการที่การเข้าถึงข้อมูล ความรู้ ข่าวสารของประชากร พร้อมกับพลังของประชาชนในประเทศต่างๆ มีพลังในการเรียกร้องสิทธิเสรีภาพได้อย่างเสรีผ่าน social media วัฒนธรรมสากลจะเริ่มมีบทบาท อย่างไรก็ตาม ประชาชนบางส่วนในประเทศต่างๆ ก็จะมีการต่อต้านอย่างรุนแรงในประเด็น Globalization ไม่ว่าจะเป็นการต่อต้านการย้ายถิ่นฐาน การรณรงค์เกี่ยวกับชาตินิยมอยู่ระยะหนึ่ง จนไม่สามารถต่อต้านได้อีกต่อไป

ดังนั้น คนในชาติควรจะทำความเข้าใจกับการเปลี่ยนแปลงของโลกในเรื่องนี้ ต้องรู้ว่าสิ่งใดที่ไม่สามารถต้านทานได้ แต่สามารถชนะได้ด้วยความรู้และปัญญา การปรับตัวเข้ากับดิจิทัลในระดับนโยบายของประเทศ ไม่ใช่เพียงแต่การสร้างระบบเศรษฐกิจดิจิทัล (Digital Economy) เท่านั้น แต่ยังต้องคิดสร้างงานที่รองรับประชากรที่ไม่มีขีดความสามารถทั้งความรู้และประสบการณ์ด้านดิจิทัลอีกด้วย เพราะหากประเทศเป็นดิจิทัลแล้ว มีแต่คนรุ่นใหม่ที่มีความรู้อยู่รอด แต่คนส่วนใหญ่ยังยืนงง และหมดโอกาส ไม่มีที่ยืนในการจ้างงานพวกเขา เราคงจะเห็นปัญหาใหญ่ระดับชาติจากการวิ่งเข้าสู่ดิจิทัล อย่างขาดความเข้าใจอย่างแน่นอน

ที่มาของภาพ: packagingdigest